ស្វែងយល់ពីភូមិសាស្ត្រ និងប្រវត្តិខេត្ត កំពង់ស្ពឺ
ខេត្តកំពង់ស្ពឺជាខេត្តមួយនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលសម្បូរទៅដោយរម្មនីយដ្ឋានធម្មជាតិ ដូចជាព្រៃ ភ្នំ និងតំបន់ទឹកធ្លាក់ ជាដើម ។ លើសពីនេះ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ក៏ជាខេត្តមួយកំពុងមានសក្ដានុពល ទៅលើការវិនិយោគ វិស័យកសិឧស្សាហកម្ម និងទេសចរណ៍ ផងដែរ ។
ខេត្តនេះមានផ្ទៃដីសរុប ៧០១៧ ម៉ែត្រការ៉េ មានចម្ងាយ ៤៨ គីឡូម៉ែត្រ ខាងលិចរាជធានីភ្នំពេញ ដែលឆ្លងកាត់ដោយផ្លូវជាតិលេខ៤។ មានព្រំប្រទល់ខាងកើតជាប់នឹងខេត្តកណ្តាល និងខេត្តតាកែវ ខាងត្បូង ជាប់នឹងខេត្តតាកែវ និងខេត្តកំពត ខាងលិចជាប់នឹងខេត្តព្រះសីហនុ និងខេត្តកោះកុង ខាងជើងជាប់នឹងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង និងខេត្តពោធិសាត់។
សម្រាប់លក្ខខណ្ឌភូមិសាស្ត្រ ផ្ទៃដីរបស់ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ប៉ែកខាងលិចគ្របដណ្តប់ដោយជួរភ្នំក្រវ៉ាញ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យខេត្តខ្សត់ទឹកភ្លៀង ដោយសារខ្យល់ និងកម្ពស់ជួរភ្នំក្រវ៉ាញ ដែលបាននាំទឹកភ្លៀងអស់មួយចំនួនធំធ្លាក់ទៅតំបន់ផ្សេងៗ។ ប៉ុន្តែខេត្តអាចជៀសវាងបានយ៉ាងងាយពីការប៉ះទង្គិចដោយខ្យល់ព្យុះ។ ភាគខាងជើងគ្របដណ្តប់ដោយតំបន់ទំនាប សម្បូរទៅដោយដីមានជីជាតិ ដែលបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលដល់ការងារបង្កបង្កើនផលកសិកម្ម ពិសេសដំណាំស្រូវ និងដំណាំចម្រុះផ្សេងៗទៀត។ ម្យ៉ាងទៀត ស្ទឹងព្រែកត្នោតជាស្ទឹងមួយដែលហូរកាត់ខេត្តកំពង់ស្ពឺ បាននាំនូវប្រភពទឹកមកស្រោចស្រពដីទំនាបទាំងឡាយ ដែលកត្តាទាំងនេះហើយនាំឱ្យចំនួនប្រជាកសិករមានរហូតដល់ ៥៦,០%ប្រកបមុខរបរកសិកម្ម។
យោងតាមឯកសារសាវតានៃខេត្តកំពង់ស្ពឺ ដែលបានរៀបរៀងដោយ រដ្ឋបាលខេត្តបានឱ្យដឹងថា កាលពីដើមឡើយខេត្តកំពង់ស្ពឺ មានឈ្មោះថា «សំរោងទង» ប៉ុន្តែក្រោយមកបានប្តូរជាឈ្មោះ «កំពង់ស្ពឺ» ជាប់រហូតដល់សព្វថ្ងៃ ។
ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង នៃរជ្ជកាល សម្តេចព្រះបាទ ស៊ីសុវត្ថិ ដោយព្រះរាជប្រកាសលេខ ៣០ ចុះថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩២២ ដែលមានប្រកាសអារេតេ លោកឡឺរេស៊ីដង្គ សុប៉េ រ័យ៉ើរ លេខ ៥៦២ ចុះថ្ងៃទី៣១ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩២២ បញ្ញត្តឱ្យសម្រេចបាន។
ជាមួយគ្នានេះដែរ បើយោងតាមគេហទំព័ររដ្ឋបាលខេត្តកំពង់ស្ពឺ ដោយបានដកស្រង់សម្ដីរបស់ពីចាស់ទុំ ព្រឹទ្ធាចារ្យនៅខេត្តនេះ បានឱ្យដឹងថា មុនសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង ខេត្តកំពង់ស្ពឺមានឈ្មោះថា «ខេត្តសំរោងទង» មានព្រំប្រទល់ខាងកើតត្រឹមថ្នល់បំបែកចោមចៅ ខាងលិចត្រឹមស្ទឹងស្រែខ្លុង ខាងត្បូងត្រឹមស្ទឹងស្លាគូនៃស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ និងខាងជើងត្រឹមស្ទឹងក្រាំងពន្លៃ ។
ក្រោយមកពួកបារាំងយល់ឃើញថា ទីតាំងខេត្តសំរោងទងតូចចង្អៀត ដីទំនាបទឹកលិចនៅរដូវវស្សា រីឯរដូវប្រាំងខ្វះទឹកប្រើប្រាស់ ក៏ផ្លាស់ទីតាំងខេត្តទៅតាំងនៅត្រង់បន្ទាយភូមិភាគ៣សព្វថ្ងៃ ។ បារាំងបានកសាងផ្លូវក្រាលកៅស៊ូមួយខ្សែពីសាលាខេត្តសំរោងទងទៅត្បូងឆ្ពោះទៅផ្សារចាស់សព្វថ្ងៃ និងធ្វើស្ពានអំពីឈើសម្រាប់ឱ្យប្រជាជនឆ្លងកាត់ស្ទឹងឆ្ពោះទៅផ្សារចាស់ ។
ចំណេរតមក បារាំងបានរើសទីតាំងមួយទៀតធ្វើជាសាលាខេត្តគឺត្រង់ម្តុំស្នាក់ការគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាសព្វថ្ងៃ និងក្រោយពីសាងសង់រួចហើយក៏ដាក់ឈ្មោះថ្មីឱ្យខេត្តកំពង់ស្ពឺ ។ តាមការសន្និដ្ឋានរបស់ព្រឹទ្ធាចារ្យមួយចំនួនថា សម័យនោះមូលហេតុបានជាបារាំងដាក់ឈ្មោះខេត្តថ្មីថា «ខេត្តកំពង់ស្ពឺ» ពីព្រោះនៅម្តុំក្បាលស្ពានដែលបារាំងកសាងគឺសម្បូរទៅដោយព្រៃដើមស្ពឺ ។
មុនពេលបារាំងកសាងស្ពាន ទីនោះគឺជាកំពង់ចម្លងដែលមានដុះដើមស្ពឺច្រើន ។ នៅត្រង់សាលាខេត្តថ្មីដែលបារាំងបានកសាង គឺមានវត្តមួយឈ្មោះថា «វត្តអន្លង់ចាំហែ» ។ នៅពេលបារាំងកសាងសាលាខេត្ត ក៏បញ្ជាឱ្យវត្តអន្លង់ចាំហែរុះរើទៅសាងសង់ថ្មីនៅត្រង់វត្តម្រុំសព្វថ្ងៃ ហើយប្រជាជនដាក់ឈ្មោះវត្តថ្មីថា «វត្តម្រុំ» វិញរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ។ សព្វថ្ងៃវត្តម្រុំមានពីរគឺ វត្តម្រុំជើង និងវត្តម្រុំត្បូង ។
បារាំងចាប់ផ្តើមកំណត់ព្រំប្រទល់របស់ខេត្តកំពង់ស្ពឺម្តងទៀត គឺខាងកើតត្រឹមថ្នល់ទទឹង ខាងលិចត្រឹមស្ពានអូរគគីរ ខាងជើងត្រឹមស្ទឹងក្រាំងពន្លៃ ខាងត្បូងត្រឹមផ្លូវជាតិលេខ៣ត្រឹមស្ទឹងស្លាគូ ជាប់ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ ។
នៅរដ្ឋការបារាំង ខេត្តកំពង់ស្ពឺបានបែងចែកជា ០៤ ស្រុក និងគ្រប់គ្រងដោយមន្ត្រីដែលទទួលតាមគោរមងារពីមហាក្សត្រ ទៅតាមឋានានុក្រម មានដូចតទៅ៖
ចៅហ្វាយខេត្ត៖ ឧកញ៉ាឧទយោធិរាជបុរន្តគាមរាមឫទ្ធិស័ក្ដិបព្វតាវ័នឧត្ដមក្រមពាហុ
ភូឈួយខេត្ត៖ អធិរាជឧទ័យ
បាឡាត់ខេត្ត៖ ជំនិតអធិរាជ
ចៅហ្វាយស្រុកសំរោងទង៖ អធិរាជវង្សា
បាឡាត់ស្រុកសំរោងទង៖ វង្សាធិរាជ
ចៅហ្វាយស្រុកគងពិសី៖ វង្សាសមសក្តិ
បាឡាត់ស្រុកគងពិសី៖ ពិភ័ក្ដិសមសក្តិ
ចៅហ្វាយស្រុកថ្ពង៖ រាជាសង្គ្រាម
ចៅហ្វាយស្រុកភ្នំស្រួច៖ វង្សាឧទ័យ ៕
ស្រាវជ្រាវដោយ៖ ប៉ោ កុសល
ប្រភព៖ រដ្ឋបាលខេត្តកំពង់ស្ពឺ
