តើឈ្មោះទន្លេ «វ៉ៃគោ» និង «វ៉ៃកូ» មួយណាត្រឹមត្រូវ?

ភ្នំពេញ៖ ខេត្ដស្វាយរៀង ស្ថិតនៅទិសអាគ្នេយ៍ នៃរាជធានីភ្នំពេញ មានចម្ងាយប្រមាណ ១២៥គ.ម មានព្រំប្រទល់ខាង លិច និងខាងជើង ទល់ នឹង ខេត្តព្រៃវែង ខាងកើត និង ខាងត្បូងទល់នឹងខេត្តតៃនីញ និ ងខេត្ដឡុងអាន ប្រទេស វៀតណាម ប្រមាណ ២៥៨ គ.ម ។

នៅទីរួមខេត្តស្វាយរៀង មានទន្លេធំមួយហ៊ុំព័ទ្ធនៅភាគខាងកើត និងខាងត្បូង ដោយទន្លេនោះភាគច្រើនត្រូវបានគេហៅឈ្មោះថា «ទន្លេវ៉ៃគោ» ។

តាមការសង្កេតបច្ចុប្បន្ន ការហៅឈ្មោះទន្លេដែលមានភាពល្បីល្បាញនៅក្នុងខេត្តស្វាយរៀងខាងលើនេះ ហាក់នៅមានភាពស្រពិកស្រពិល ដោយអ្នកខ្លះហៅថា «ទន្លេវ៉ៃគោ» និងខ្លះទៀតហៅថា «ទន្លេវ៉ៃកូ» តើឈ្មោះទាំងពីរនេះ មួយណាត្រឹមត្រូវ?

យោងតាមជំពូកទី៦ ក្នុងឯកសាររបស់មជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ វិទ្យាសាស្ត្រ នៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ បានឱ្យដឹងថា តាមសេចក្តីពន្យល់របស់អ្នកស្រុក «វ៉ៃកូ» ជាឈ្មោះ ដែលនិយាយក្លាយមកពី «វ៉ៃគោ»។ ពួកគាត់លើកសេចក្តីដំណាលមកធ្វើជាអំណះអំណាងថា កាលដើមឡើយទន្លេនេះជាទីសំចតនៃឈ្មួញសំពៅចិន ឬអាណាម ដែលមកជួញដូរនៅស្រុកខ្មែរ។

នៅពេលត្រឡប់ទៅវិញ ឈ្មួញខ្លះក៏ទិញគោពីស្រុកខ្មែរយកទៅលក់នៅឯស្រុករបស់ខ្លួន។ ដើម្បីឱ្យគោឡើងសំពៅ គឺត្រូវវាយ (វ៉ៃ) គោទាំងនោះ ដែលជាហេតុនាំឱ្យជាប់ជាឈ្មោះហៅថា «ទន្លេវ៉ៃគោ»។

ចំណែកអ្នកខ្លះទៀតនិយាយខ្លីត្រឹមតែថា «អ្នកស្រុកវាយ (វ៉ៃ) ដេញគោឱ្យឆ្លងទៅត្រើយម្ខាងទៀតដើម្បីយកទៅលក់» ឬខ្លះទៀតថា «ទៅលក់នៅវៀតណាម» តែប៉ុណ្ណោះ។

បើគិតពីសំឡេងនៃពាក្យ «វ៉ៃគោ» និង «វ៉ៃកូ» គឺខុសគ្នា ហើយដែលពិបាកនឹងជឿថា «វ៉ៃកូ» ក្លាយមកពី «វ៉ៃគោ» ។ ប៉ុន្តែសេចក្តីពន្យល់ខាងលើនេះបានជាប្រយោជន៍ជួយបញ្ជាក់ឱ្យឃើញច្បាស់ថា ៖
ទី១ ៖ ឈ្មោះ «វ៉ៃកូ» ជាឈ្មោះមានមុនឈ្មោះ «វ៉ៃគោ»។
ទី២ ៖ ឈ្មោះ «វ៉ៃគោ» ដែលបង្កើតក្រោយនេះ គឺកើតចេញពីការខិតខំរកសេចក្តីពន្យល់ឱ្យ «សមហេតុសមផល» របស់អ្នកស្រុក ដ្បិតពុំយល់ និងពុំអាចបកស្រាយឈ្មោះ «វ៉ៃកូ» បាន។

ក្រៅអំពីសេចក្តីពន្យល់ខាងលើ មានសេចក្តីសង្ស័យខ្លះៗដែរ ថា ឈ្មោះ «វ៉ៃកូ» គឺជាពាក្យរបស់ពួកព័រទុយហ្គេ ដែលបានមកកម្ពុជាកាលពីរវាងសតវត្សទី១៦និង១៧។ តែយ៉ាងណាក៏នៅតែពុំយល់ន័យដូចគ្នាដែរ។

នៅក្នុងឯកសាររបស់មជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ វិទ្យាសាស្ត្រ ដដែលបានសរសេរពន្យល់បន្ថែមដោយផ្អែកលើភូមិសាស្ត្រជាក់ស្ដែងយ៉ាងដូច្នេះថា បើពិនិត្យតាមភូមិសាស្រ្ត ទន្លេវ៉ៃកូ គឺជាផ្នែកមួយនៃព្រែកដែលមានប្រភពសំខាន់ពីខាងស្រុកមេសាង ខេត្តព្រៃវែង ហើយដែលហូរចុះមកត្បូងធ្លាក់ទៅសមុទ្រ ។ ព្រែកមួយនេះមានឈ្មោះហៅទីទៃៗពីគ្នា ទៅតាមផ្នែក តាមតំបន់។ នៅផ្នែកខាងលើមុនមកដល់ព្រែកវ៉ៃគោ មានព្រែកពីរហូរមកប្រសព្វគ្នា គឺព្រែកជីផុច និងព្រែកពងទឹក (ព្រែកពងទឹកតមកពីព្រែកមេសាងនៅផ្នែកខាងលើ)។ តពីព្រែកវ៉ៃកូ ហើយមុនមកដល់ទន្លេវ៉ៃកូ មានឈ្មោះថា «ព្រែកចាម»។ ចុះពីទន្លេវ៉ៃកូតមកទៀត ទឹកហូរបែកជាពីរកាត់តាមព្រែកបាសាក់ និងព្រែកកំពង់ចម្លង ហើយហូរធ្លាក់ទៅសមុទ្រកាត់តាមស្ទឹង តាមព្រែកនានានៃប្រទេសវៀតណាម។

តាមភូមិសាស្រ្តជាក់ស្តែង ត្រង់កន្លែងដែលអ្នកស្រុកហៅថា «ទន្លេវ៉ៃកូ» គឺជា «ទីដែលមានផ្ទៃទឹកធំល្វឹងល្វើយ» ហើយដែលជាន័យនៃពាក្យ «ទន្លេ»។
យោងតាមឯកសារស្រាវជ្រាវខាងលើ បានបង្ហាញផងដែរថា ពាក្យ «វ៉ៃកូ» គឺខ្មែរយើងបានហៅតាមពាក្យបារាំង Vaïco ចំណែកបារាំងបានពាក្យនេះពីវៀតណាម Vàm Cỏ ដែលមានន័យថា «ព្រែក ឬពាមស្មៅ» ( Vàm [វ៉ាម] មានន័យថា «ពាម», «ព្រែក» ឬ «ស្ទឹង»។ ចំណែក Cỏ [ក] មានន័យថា «ស្មៅ»)។

នៅលើផែនទីចាស់ៗមួយចំនួន ដែលបារាំងគូរនាចុងសតវត្សទី១៩និងដើមសតវត្សទី២០ បានបង្ហាញព្រែកពីរ ដែលហូរពីកម្ពុជាធា្លក់ទៅសមុទ្រកាត់តាមប្រទេសវៀតណាម។ មុននឹងធា្លក់ចូលសមុទ្រ ព្រែកទាំងពីរនេះបានប្រសព្វគ្នានៅម្តុំព្រៃនគរ។ ព្រែកទី១ ស្ថិតនៅខាងកើត បារាំងហៅថា Vaïco Oriental (វ៉ៃកូខាងកើត)។ ចំណែកព្រែកទី២ នៅខាងលិច បារាំងហៅថា Vaïco Occidental (វ៉ៃកូខាងលិច)។ វ៉ៃកូខាងលិចនេះ គឺព្រែកដែលតជាប់ជាមួយនឹងព្រែក និងទន្លេវ៉ៃកូនៃខេត្តស្វាយរៀង។

តាមការសន្និដ្ឋាន នៅក្នុងឯកសាររបស់មជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ វិទ្យាសាស្ត្រ បានបង្ហាញថា៖
១. ពាក្យ «វ៉ៃកូ» ដែលខ្មែរប្រើមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ គឺហៅតាមបារាំង Vaïco។
២. ចំណែកពាក្យបារាំង Vaïco គឺហៅតាមឈ្មោះយួន Vàm Cỏ។
៣. ឈ្មោះ «វ៉ៃកូ»នេះ នៅឃើញប្រើចំពោះផ្នែកមួយនៃព្រែក ដូចមាន
និយាយនៅពីខាងលើ តែសព្វថ្ងៃសរសេរថា «វ៉ៃគោ»។
៤. ឈ្មោះវ៉ៃកូនេះ ប្រហែលជាខ្មែរប្រើមកប្រមាណជាជិតពីរសតវត្សរ៍ចុង ក្រោយនេះ ពោលគឺពេលបារាំងមកត្រួតត្រាខ្មែរ៕