សម្ដេច ហ៊ុន សែន កំពូលស្ថាបនិក និង បិតាសន្តិភាពរបស់កម្ពុជា វគ្គ១៣«ជាអ្នកយុទ្ធសាស្រ្ត»
សៀវភៅ«សម្ដេច ហ៊ុន សែន កំពូលស្ថាបនិក និង បិតាសន្តិភាពរបស់កម្ពុជា»ជាស្នាដៃរបស់ ឯកឧត្តម ពៅ សុខ ទីប្រឹក្សាផ្ទាល់សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន និងជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាភិបាលសមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរ។ ឯកឧត្តម ចងក្រងសៀវភៅនេះឡើង ដើម្បីលើកទឹកចិត្តឱ្យអ្នកនិពន្ធ ឬអ្នកដែលចូលចិត្តកិច្ចការស្រាវជ្រាវ និងចងក្រងសៀវភៅឱ្យចាប់អារម្មណ៍ ប្រមូលផ្តុំគ្នាដើម្បីចងក្រងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់យើង ព្រោះតាំងពីច្រើនសម័យកាលមកហើយ សូម្បីតាំងពីដើមសតវត្សរ៍ទី១ នៃគ.ស. ការចងក្រងឯកសារ នៃប្រទេសយើង ភាគច្រើនគឺជាជនបរទេស ឯខ្មែរពុំសូវមាន។
ជនបរទេស មិនមែនទន់ខ្សោយនោះទេ ប៉ុន្តែគេជាជាតិសាសន៍ដទៃ ពេលគេសរសេរអំពីយើង អាចនឹងមានការលើសលស់ទៅរកទំនោរនៃជាតិសាសន៍របស់គេ។ ដូច្នេះប្រសិនបើជាតិសាសន៍យើងជាអ្នករៀបរៀងឡើង យ៉ាងហោចណាស់ ក៏អ្វីៗបានកើតចេញពីបេះដូង ពីមនសិការ និងឧត្តមគតិជាតិពិតប្រាកដរបស់ខ្លួនដែរ។
ខាងក្រោមនេះគឺជាខ្លឹមសារតាមជំពូកនីមួយៗដែលមានក្នុងសៀវភៅ«សម្ដេច ហ៊ុន សែន កំពូលស្ថាបនិក និង បិតាសន្តិភាពរបស់កម្ពុជា»។ សូមមិត្តអ្នកអាន តាមដានតាមវគ្គនីមួយៗដោយក្ដីរីករាយ។វគ្គ១៣ « ជាអ្នកយុទ្ធសាស្រ្ត »
យុទ្ធសាស្រ្តជាក្បួនខ្នាត ឬគម្ពីរ ឬមាគ៌ា ដែលរៀបចំឡើងដើម្បីទប់ទល់ ទប់ស្កាត់ ឬប្រយុទ្ធចំពោះហេតុការណ៍អ្វីមួយ។ យុទ្ធសាស្រ្តអាចជាសេណារីយ៉ូ ឬត្រីវិស័យដើម្បីចង្អុលបង្ហាញទិស ចំពោះដំណើរអ្វីផ្សេងៗ។ ពាក្យយុទ្ធសាស្រ្ត គេអាចឃើញនៅលើភាគច្រើនក្បួនធ្វើសឹកនយោបាយ និងជំនួញ។ ចំពោះគោលការណ៍របស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន និងរាជរដ្ឋាភិបាលផង ជាងរៀង២ ឬ៤ឆ្នាំម្តង គេតែងតែរៀបចំធ្វើកំណែទម្រង់ ហៅថា ផែនការយុទ្ធសាស្រ្ត។ ដើម្បីរៀបចំ ឬធ្វើផែនការយុទ្ធសាស្រ្តបាន គេតម្រូវឱ្យអ្នកដែលត្រូវធ្វើផែនការនោះ ជាមនុស្សមានចំណេះដឹងខ្ពស់ យល់ដឹងពីហេតុការណ៍គ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ចេះវាយតម្លៃព្រឹត្តិការណ៍ទាំងមុន និងក្រោយ។
នៅក្នុងសៀវភៅក្បួនសឹកពិជ័យសង្រ្គាម និងក្បួនសឹកស៊ុនអ៊ូ ឬស៊ុនជឺ បង្ហាញពីរបៀបនៃការរៀបចំបន្ទាយកងទ័ព ពីរបៀបពួនស្ទាក់ដើម្បីវាយឆ្មក់សត្រូវ ពីរបៀបឡោមព័ទ្ធសត្រូវ ពីរបៀបដោះខ្លួន ពេលសត្រូវព័ទ្ធបន្ទាយ ជាដើម។
សម្តេចហ៊ុន សែន ទោះបីកន្លងមកមានការលើកឡើងថា ទទួលបានការសិក្សាតិចនៅមធ្យមសិក្សា ប៉ុន្តែក្រោយថ្ងៃរដ្ឋប្រហារ ១៨មីនា ឆ្នាំ១៩៧០ ពេលសម្តេចរត់ចូលព្រៃម៉ាគី តាមការអំពាវនាវរបស់ព្រះករុណាព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ សម្តេចត្រូវគេបញ្ជូនឱ្យទៅសក្សាបន្ថែមនៅតំបន់រំដោះ អំពីក្បួនយុទ្ធសាស្រ្តផ្សេងៗ មានការគូរផែនទី ការដឹកនាំ និងបញ្ជាកងទ័ព និងចិត្តសាស្រ្តនយោបាយ។ ក្រៅពីការសិក្សាបំពេញបន្ថែម គេអាចរកឃើញនិក្ខេបបទ បញ្ចប់ការសិក្សាថ្នាក់បរិញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ ជំនាញវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយ ពីវិទ្យាស្ថានង្វៀនអាយគួក នៅឆ្នាំ១៩៩១, “សៀវភៅ១០ឆ្នាំ នៃដំណើរកម្ពុជា” “សៀវភៅ១៣ទសវត្សរ៍នៃដំណើរកម្ពុជា”។ ក្រៅពីនេះ គេអាចរកឃើញនូវសៀវភៅមេរៀន ដែលសម្តេចធ្វើបទបង្រៀន អំពីភាពជាអ្នកដឹកនាំ នៅសាលាភូមិន្ទរដ្ឋបាលផងដែរ។ នៅដើមឆ្នាំ២០២០ ក្រៅពីជាអ្នកនយោបាយឆ្នើមនៅកម្ពុជា ក្រៅពីជាឪពុក ជាស្វាមី ជាមេដឹកនាំដ៏ល្អ សម្តេច ហ៊ុន សែន ក៏ត្រូវអ្នកសារព័ត៌មានមួយចំនួនដាក់រហស្សនាមឱ្យថា ជាសាស្រ្តាចារ្យ ឬជាគ្រូរបស់អ្នកសារព័ត៌មានទៀតផង។ សម្តេច ហ៊ុន សែន ក៏ធ្លាប់ប្រកាសជាញឹកញាប់ដែរថា អនាគត ក្រោយពីចូលនិវត្តន៍ សម្តេចនឹងធ្វើជាអ្នកនិពន្ធ សរសេរសៀវភៅទុកជាបទពិសោធដល់កូនចៅខ្មែរជំនាន់ក្រោយ។
ជាអ្នកយុទ្ធសាស្រ្ត សម្តេច ហ៊ុន សែន មិនមែនទើបតែកើតមានក្រោយពេលសម្តេចធំឡើងពេញវ័យ ឬក្រោយទៅបន្តការសិក្សានៅតំបន់រំដោះ ឬក្រោយមកទៀតនោះទេ សម្តេចជាអ្នកមានទេពកោសល្យ និងយុទ្ធសាស្រ្តក្នុងការប្រើមនុស្សតាំងពីសម្តេចនៅជាកុមារ។ អ្នកយុទ្ធសាស្រ្តគឺជាមនុស្សដែលមើលយល់ពីទឹកចិត្តមនុស្ស។ សម្តេចហ៊ុន សែន អាចមើលធ្លុះទឹកចិត្តមិត្តភក្តិដែលរៀនជាមួយគ្នានៅបឋមសិក្សា។ មិត្តណាអាចលេងសើចបាន មិត្តណាលេងសើចមិនបាន ឬមិត្តណាមិនគួរលេងសើច ។ ពេលរត់ចូលព្រៃ សម្តេចយល់ពីចិត្តសាស្រ្តសង្រ្គាមរបស់ទាហាន លន់ នល់ ធ្វើឱ្យការដឹកនាំវាយលុករបស់សម្តេច ទទួលជោគជ័យលើសមរភូមិជាច្រើនលើក។ ពេលរត់ទៅវៀតណាម សម្តេច ហ៊ុន សែន យល់ពីយុទ្ធសាស្រ្តរបស់ខ្មែរក្រហម ដែលដាក់ខ្សែត្រៀមនៅតាមបន្ទាត់ព្រំដែនកម្ពុជា វៀតណាម។ ក្រោយថ្ងៃរំដោះជាតិចេញពីរបប ប៉ុល ពត សម្តេច ហ៊ុន សែនយល់ពីព្រះរាជបំណងរបស់ព្រះករុណា ព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ ដែលចង់បញ្ចប់សង្រ្គាម និងព្រះអង្គចង់វិលមកកម្ពុជាវិញ សម្តេចបានបង្កើតឱ្យមានវេទិកាពិភាក្សាសន្ទនាស្វែងរកសន្តិភាព។សម្តេចក៏ជាអ្នកយុទ្ធសាស្ត្រផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចផងដែរ។ នៅអំឡុងពេលនោះ(១៩៨៥) សម្តេចទោះស្ថិតក្នុងវ័យដែលក្មេងជាងគេក្តី តែសម្តេចទាមទារឱ្យមានការកែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ពីទីផ្សារផែនការទៅជាទីផ្សារសេរី ព្រោះសម្តេចយល់ថា ទីផ្សារសេរី អាចអនុញ្ញាតឱ្យប្រទេសជាតិរីកចម្រើនលឿនជាងទីផ្សារផែនការរបស់រដ្ឋ។ កំណែទម្រង់របស់សម្តេច រហូតធ្វើឱ្យពួកបស្ចិមប្រទេសមួយចំនួនលាន់មាត់ថា ប្រទេសកម្ពុជា ជាប្រទេសសង្គមនិយម ហេតុអ្វីមានទីផ្សារសេរី?
ក្រោយមកនៅឆ្នាំ១៩៨៩ សម្តេច ហ៊ុន សែន ក្រោយពីក្លាយជានាយករដ្ឋមន្រ្តីបាន៤ឆ្នាំ ក៏ទាមទារឱ្យមានកំណែទម្រង់ដីធ្លីនៅកម្ពុជា គឺចែកដី និងធ្វើប្លង់កម្មសិទ្ធិជូនប្រជាជន។ ក្នុងដំណាក់កាលកំពុងចរចាសន្តិភាព សម្តេចទូលថ្វាយសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ពីយុទ្ធសាស្រ្តរៀបចំ និងការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះជនភៀសខ្លួនខ្មែរជិត១លាននាក់ ដែលនឹងមកពីជំរំជនភៀសខ្លួនព្រំដែន កម្ពុជា-ថៃ។ សម្តេចគិតអំពីថា តើគួរដឹកអ្នកទាំងនោះតាមយន្តហោះ ឬតាមនាវាមកកំពង់សោម ឬដឹកតាមរថភ្លើង និងត្រៀមដីលំនៅឋាន ដីកសិកម្ម និងមុខរបរសម្រាប់អ្នកទាំងនោះ។
យុទ្ធសាស្រ្តដ៏ល្អ ដែលគេសង្កេតឃើញគឺសម្តេច ហ៊ុន សែន បានរៀបចំ គឺយុទ្ធសាស្រ្តបំបែកសត្រូវ, យុទ្ធសាស្រ្តកាត់បន្ថយសត្រូវ ពង្រីកមិត្ត, យុទ្ធសាស្រ្តធ្វើឱ្យកំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងយុទ្ធសាស្រ្តកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ។ លោក លឺ ឡាយស្រេង ដែលជាអតីតមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់នៃគណបក្ស ហ៊្វុន ស៊ិនប៉ិច ប្រកាសទទួលស្គាល់ថា៖
“សម្តេចហ៊ុន សែន គឺជាមនុស្សកំពូលយុទ្ធសាស្រ្ត។ គណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច បែកខ្ទេចដោយសារយុទ្ធសាស្រ្តរបស់សម្តេច។ ពេលខ្លះប្រើយុទ្ធសាស្រ្តមិនឱ្យគេដឹង គឺជន្លឆ្វេងវាយស្តាំ។ ពេលខ្លះសម្តេចព្រលយពាក្យ ឬផ្តល់តម្រុយឱ្យដឹងមុនថា រឿងនោះនឹងកើតឡើងរបៀបណា នៅពេលណា ហើយប្រសិនបើឆ្លាត យើងអាចយល់ពីសន្តាន និងទឹកចិត្តរបស់សម្តេចនាយក” ។
សម្តេចនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន តែងតែវាយតម្លៃដឹងមុនពីហេតុការណ៍ផ្សេងៗ លើកលែងតែ៤ករណីគត់ ដែលសម្តេចវាយតម្លៃខុស ដោយសារគិតថាដៃគូស្មោះត្រង់។ គឺទី១ ព្រឹត្តិការណ៍ក្រោយបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៣ ដែលគេឃុំខ្លួនសម្តេចនៅព្រៃវែង។ ទី២ ព្រឹត្តិការណ៍ ថ្ងៃ៥-៦ កក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧។ ទី៣ ការបង្កៃគ្រាប់បែក ប៉ុនប៉ងធ្វើឃាតសម្តេចនៅសៀមរាប និងទី៤ការបង្កើតវប្បធម៌សន្ទនា។ក្រៅពីនោះ ព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយ សម្តេចវាយតម្លៃត្រឹមត្រូវយ៉ាងហោច៨០ ទៅ៩០%។
ចំពោះសេដ្ឋកិច្ច ឆ្នាំ២០០៦ សម្តេចវាយតម្លៃថា កំណើនសេដ្ឋកិច្ចនឹងកើន៤% ប៉ុន្តែធនាគារពិភពលោកចេញរបាយការណ៍ថា សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា បានកើនដល់ជាង៦%។ កំណើនសេដ្ឋកិច្ច ធ្វើឱ្យមានការរក្សាលំនឹងតាំងពី២០ឆ្នាំមកហើយ គឺពីឆ្នាំ១៩៩៨មក។ ការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ ក្នុងផែនការយុទ្ធស្រ្តាគឺ១៩,៥% នៅឆ្នាំ២០១៥ ប៉ុន្តែរបាយាករណ៍បង្ហាញថា ការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រនៅកម្ពុជា ដើរលឿនជាងការរំពឹងទុក គឺនៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៥ អត្រានៃភាពក្រីក្រ ធ្លាក់មកនៅត្រឹម១៨.៩% ហើយប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅក្រោមបន្ទាត់ក្រីក្រ មានលើសពី៥០% នៅឆ្នាំ១៩៩២ ឬជាង៣០% នៅឆ្នាំ២០១០ ត្រូវធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (ADB) ប្រចាំកម្ពុជាអះអាងថា ធ្លាក់មកនៅ ត្រឹម១៤%។ នៅឆ្នាំ២០១៩ នាក្រុងបាងកក សម្តេចហ៊ុន សែន ថ្លែងប្រាប់អង្គសន្និបាត UN-ESCAP ថាអត្រានៃភាពក្រីក្រនៅកម្ពុជា បន្តធ្លាក់ចុះជាលំដាប់ពី ៥៣% មកត្រឹមរង្វង់១០% ពេលបច្ចុប្បន្ន (២០១៩) ។
ជាអ្នកវាយតម្លៃ និងយុទ្ធសាស្រ្តល្អ គឺទាមទារឱ្យជាមនុស្សនឹងនរ មិនឆេវឆាវ និងត្រូវប្រមូលព័ត៌មានឱ្យបានគ្រប់ទិសទី ហើយអានដោយយកចិត្តទុកដាក់។ សម្តេចហ៊ុន សែន តែងតែទទួលយកនូវព័ត៌មានពីច្រើនប្រភពរួចទើបវាយតម្លៃ។ ភាពឆ្លាតវៃ ក្នុងការក្លាយជាអ្នកយុទ្ធសាស្រ្ត ក្រៅពីរៀនផងធ្វើផង សម្តេចនៅមានទីប្រឹក្សាល្អៗជាជនបរទេសជាច្រើដែរ ដូចជាឯកអគ្គរាជទូតឯកអគ្គរដ្ឋទូតមកពីប្រទេសជឿនលឿន។ ក្រៅពីនេះ មានសាស្រ្តាចារ្យថ្នាក់បណ្ឌិតមកពីគ្រប់ស្ថាប័ន ក្នុងការផ្តល់ប្រឹក្សា។ រាល់ការផ្តល់យោបល់ មិនប្រាកដថាសម្តេចត្រូវតែទទួលយក ដោយគ្មានការថ្លឹងថ្លែង និងពិនិត្យដោយហ្មត់ចត់នោះទេ។
តាមការសង្កេត ពេលខ្លះសម្តេចមើលធ្លុះដល់ជម្រៅចិត្តរបស់អ្នកសរសេរនៅលើហ្វេសប៊ុកផងដែរ កុំថាឡើយត្រឹមតែអ្នកសន្ទនាជាមួយផ្ទាល់។ សម្តេច ក៏ជាមនុស្សពូកែដំអក់ មិនងាយឆេវឆាវឬច្រឡោត មិនងាយជឿ មិនងាយប្រតិកម្ម មិនងាយស្លន់ស្លោចំពោះរឿងដែលសម្តេចមិនជ្រាបច្បាស់។ ព្រោះភាពស្លន់ស្លោអាចនឹងធ្វើឱ្យគេមើលឃើញពីចំណុចខ្សោយ និងមិនអាចឱ្យដោះស្រាយអ្វីបាន។ ភាពស្ងៀមស្ងាត់របស់សម្តេច ពេលខ្លះធ្វើឱ្យគូបដិបក្ខរបស់សម្តេចវាយតម្លៃខុស។ នេះជាចរិតមេដឹកនាំ ប្រកបដោយអភិសមាចារ។ សម្តេចតែងតែដំអក់ រង់ចាំប្រមូលបានព័ត៌មានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ។ករណីថ្មីៗនេះ(ឆ្នាំ២០២០)គឺការផ្ទុះឡើងនូវវីរុសកូរ៉ូណា ឬកូវីដ-១៩ ខណៈក្រុមអ្នកប្រឆាំងរិះគន់ វាយប្រហារ និងប្រមាថយ៉ាងណា ក៏សម្តេចនៅតែរក្សាភាពអត់ធ្មត់ ព្រោះករណីនេះ ប្រសិនបើសម្រេចចិត្តដោយប្រសេចប្រសាច ដោយគ្មានការពិចារណាឱ្យល្អិតល្អន់ នោះនឹងធ្វើឱ្យមានភាពជ្រួលច្របល់ក្នុងផ្ទៃប្រទេស។ ទំនិញកាន់តែឡើងថ្លៃ មនុស្សកាន់តែភ័យលែងធ្វើអ្វីទៀត។ សម្តេចនៅរក្សាភាពស្ងប់ស្ងៀម រហូតថ្ងៃទី៧ ខែមីនា ២០២០ ក្រោយពីមានការផ្ទុះនៃការឆ្លងនៅសៀមរាប ក៏សម្តេចនៅរក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់ដោយប្រុងប្រយ័ត្នដែរ។ ព្រោះសម្តេចវាយតម្លៃថា ប្រសិនបើពុះកញ្រ្ជោលតាមការញុះញង់របស់គេ សម្តេចមិនមែនជាអ្នកនយោបាយចិត្តសាស្រ្តនិងយុទ្ធសាស្រ្តទេ ហើយសម្តេចនឹងធ្លាក់ចូលទៅក្នុងអន្ទាក់នៃក្រុមប្រឆាំង។
លោក ខៀវ កាញារីទ្ធ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងព័ត៌មាន កាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៨ បានរម្លឹកឡើងវិញ ពីព្រឹត្តិការណ៍បង្កៃគ្រាប់បែកនៅខេត្តសៀមរាបថា សម្តេច ហ៊ុន សែន ពិតជាមេទ័ពដ៏ពូកែ ព្រោះពេលនោះ ពេលលោកទៅសួរសម្តេចអំពីលទ្ធភាពទៅស្បថនៅមុខអង្គរវត្ត សម្តេចមានប្រសាសន៍ថាអាចទៅបាន ព្រោះការវាយប្រហារលើកទី១ មិនជោគជ័យរបស់សត្រូវ គឺគេកំណត់ម៉ោងឱ្យដើរ តែលើក ទី២ ទោះបីគេវាយប្រហារម្តងទៀត ក៏មានលទ្ធភាពតិចតួចប៉ុណ្ណោះ។
ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងនេះក្តី សម្តេចមិនដែលស្កប់ស្កល់នឹងការសិក្សាទេ សម្តេចថែមទាំងប្រាប់ទៅសកម្មជន ឬប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងអស់ គួរទស្សនាខ្សែភាពយន្ត រឿងសាមកុករបស់ចិន ដើម្បីយល់ដឹងពីល្បិចកល និងយុទ្ធសាស្រ្តនយោបាយផ្សេងៗ។ ធ្លាប់មានគេនិយាយថា សម្តេច ហ៊ុន សែន ពេលទំនេរពីការងារ ក្រៅពីលេងអុកនិងវាយកូនហ្គោល សម្តេចចូលចិត្តទស្សនាខ្សែភាពយន្តចិន បែបប្រវត្តិសាស្រ្ត និងចិត្តសាស្រ្ត យុទ្ធសាស្រ្តស៊ីជម្រៅ និងមានលក្ខណៈអប់រំ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សម្តេចហ៊ុន សែន បរាជ័យចំនួន១៤ លើក និងមានរយៈពេលជាង១០ឆ្នាំ ក្នុងការព្យាយាម ផ្តាច់បារី តាំងពីទសវត្សរ៍១៩៩០មក បន្ទាប់ពីសម្តេច ចូលវះកាត់ពោះវៀនដុះខ្នែង នៅមន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត រហូតដល់ឆ្នាំ២០១៤។ ក្រោយពីការវះកាត់បានប៉ុន្មានថ្ងៃ ខណៈអញ្ជើញដើរចេញមកក្រៅមន្ទីរពេទ្យ ដែលមានប្រជាពលរដ្ឋ និងអ្នកកាសែតចោមរោមយ៉ាងច្រើនកុះករ និងអមដំណើរដោយកូនស្រីរបស់សម្តេច គឺលោកស្រី ហ៊ុន ម៉ាណា សម្តេច ហ៊ុន សែន ប្រាប់អ្នកកាសែតថា ការហូបបារីធ្វើឱ្យសម្តេចមានអារម្មណ៍ល្អ ហើយថ្ងៃនោះសម្តេចហូបបារី បានមានន័យថា សុខភាពសម្តេចល្អ។
